محمد صارمی شهاب، شاعر جوان و باسابقه همدانی در گفت‌وگو با خبرگزاری فرهنگ رضوی درخصوص جشنواره شعر دوبیتی و رباعی رضوی و کرامات امام رضا(ع) دیدگاه‌های خود را مطرح کرد
متن صبحت‌های این شاعر جوان را در ادامه می‌خوانید:
در تاریخ ادب پارسی از دیرباز تا کنون، رباعی قالبی بوده است برای بیان حکمت و معانی و مفاهیم عمیق. قالبی که علی‌رغم آن که از نظر فرم و ساختار و تعداد مصراع ها یکی از کوتاه ترین قالب های شعر عروضی فارسی بوده است اما به مصداق "کم گوی و گزیده گوی چون دُر" هرگاه مورد طبع آزمایی بزرگان ادب و حکمت این سرزمین قرار گرفته است، عمیق ترین و بدیع ترین مفاهیم عرفانی، فلسفی، مذهبی و انسانی را در همان چهار مصرع و در همان دوازده وزن مرسوم که از وزن اصلی (مفعولُ فاعلاتُ مفاعیلُن فع) مشتق می شوند را در خود جای داده است. گواه این سخنم رباعیات به جای مانده از حکیم عمر خیام، مولانا، عطار، اوحدی الدین کرمانی و نیز رباعیات منسوب به ابوسعید ابوالخیر و دیگران است که با وجود گذشت چند صد سال از سُرایش‌شان هنوز ورد زبان عوام و خواص است.
اما قالب دیگری که از نظر تعداد مصارع ها و نوع چینش قافیه ها به رباعی شباهت دارد؛ قالب دوبیتی است که برخی حتی قدمت آن را از رباعی نیز بیشتر دانسته‌اند. اگرچه در تفاوت رباعی و دوبیتی گاه صرفاً به وزن عروضی این دو قالب اشاره شده و تفاوتی دیگر را ذکر نکرده‌اند؛ اما باید توجه داشت که علی‌رغم شباهت بسیار در ظاهر، این دوقالب از نظر کاربرد و نیز نوع محتوایی که در خود جای می دهند؛ دارای تفاوت های بنیادین و اساسی هستند.
هرقدر که رباعی قالبی است در اختیار حکما و اندیشمندان در بیان مفاهیم عمیق که گاه از حد درک عوام‌الناس نیز خارج بوده، دوبیتی که قدما آن را فهلویات و ترانک نیز نام نهاده اند در ادب پارسی عمدتاً به گویش‌های محاوره مناطق مختلف سروده شده و عموماً شرح احوال شخصی سرایندگان و نیز بیان درد فراق و هجر معشوق بوده و مرسوم بوده است که بیشتر همراه آواز ارائه می‌گردیده است.
گستره وزن دوبیتی بسیار محدودتر از رباعی است و تقریباً همه آثار قابل توجه به جای مانده از دوبیتی‌سرایان بر وزن مفاعیلُن مفاعیلُن مفاعیل ( بحر هزج مسدّس مقصور) که تکامل یافته و عروضی شده نوعی از ترانه های دوازده هجایی قدیم ایران است، سروده شده و مشهورترین دوبیتی سرای شعر قدیم پارسی باباطاهرعریان است.
آن چه مهم است علی‌رغم پیشینه درخشان ادب پارسی در استفاده از قالب‌های گوناگون شعری و از جمله رباعی و دوبیتی متاسفانه در شعر معاصر، آن گونه که باید و شاید از ظرفیت های این دو قالب در خلق آثار ادبی، توسط شاعران بهره گیری نشده و این ظرفیت مغفول مانده است. اگرچه ظهور و بروز چهره هایی در دهه های اخیر که در رباعی طبع آزمایی کرده و آثار قابل توجهی ارائه نموده اند جای امید و خرسندی را در زمینه حفظ رباعی نگاه می دارد؛ اما در زمینه ی دوبیتی این غفلت تاریخی هنوز ادامه داشته و بیم آن می‌رود که رفته رفته این قالب به دست فراموشی سپرده و به عنوان قالبی منسوخ صرفاً در کتب تاریخ ادبیات نسل های آینده مورد اشاره قرار گیرد.
مراد از تقریر این پیش گفتار بیان تاریخی گذرا به منظور یادآوری اهمیت این دو قالب در تاریخ بیش از هزار ساله شعر پارسی و مهم تر از آن یادآوری رسالت مهم شاعران امروز چه در حفظ و چه در به روز رسانی و شناساندن آن به مخاطبان امروز شعر است.
بی تردید یکی از بهترین راهکارها در این زمینه برگزاری برنامه ها و همایش های تخصصی و صرفاً با موضوع دوبیتی و رباعی و پرداختن به موضوع در کارگاه های تخصصی با حضور اساتید فن است که خوشبختانه جشنواره شعر دوبیتی و رباعی رضوی طی چند دوره برگزاری در همدان _که به واسطه حضور بزرگ‌دوبیتی‌سرای تاریخ شعر پارسی باباطاهر عریان پیوند و مناسبتی دیرینه با موضوع دارد_ توانسته است اشتیاقی روزافزون در میان نسل جوان شعر امروز کشور در پرداختن به سرایش دوبیتی و رباعی به وجود آورده و جانی دیگر در کالبد این دو صورت قدیم شعر پارسی بدمد؛ آن هم با موضوعی که در قلب و احساس و عقاید یکایک مردمان این سرزمین و حتی هم میهنان غیر مسلمان مان موج می زند.
سرودن شعر در مدح حضرت علی بن موسی الرضا (ع) که در میان ائمه ی معصومین (علیهم السلام) مورد ارادت خاص و متفاوت شیعیان و به ویژه ایرانیان بوده و امری ست سهل و ممتنع!
سهل از آن جهت که زندگی پر فراز و نشیب آن حضرت سرشار از حوادث تراژیک و نوستالژیک بسیاری‌ست که در خلق اثر ادبی جان مایه اصلی جنبه عاطفی و احساسی شعر به خوبی در دسترس است. حوادثی از قبیل اسارت طویل المدت پدر بزگوارشان در زندان هارون که نعمت سایه پدر را از حضرت دریغ کرده اند، اوضاع استبداد زده ای که حاصل حکومت حکام عباسی ست، هجرت ناگزیر و تقبل منصب ولایتعهدی در عین عدم تمایل و صرفاً با هدف حفظ دین، خواهر بزرگواری که از حضرت دور افتاده و در راه زیارت ایشان بدرود حیات گفته اند و روایاتی ازطی مسیر هجرت ایشان از مدینه به سوی ایران و نیز قدمگاه، ضمانت آهو، نماز باران و ... همگی به صورت بالقوه سوژه‌هایی تمام ناشدنی و دست مایه‌هایی احساس برانگیز در اختیار شاعر قرار می دهد.
و ممتنع از آن جهت که نباید در سرودن شعر در وصف ایشان صرفاً محدود به ظاهر کلام شده و شعر را به جای پرداختن به کرامات و عظمت شخصیت بی نظیر ایشان به سوی شعارزدگی و تکرار پیش برد. اتفاقی که متاسفانه طی سال های اخیر بخش عمده ای از سروده های رضوی شاعران جوان را در بر گرفته است. وجود نمادهای مقدس و احساس برانگیزی از جمله حرم آسمانی ایشان، سقاخانه حیات‌بخش، پنجره فولاد شفابخش، نقارخانه بهشتی، کبوتران عاشق و ... که جملگی در ذهن مردم که مخاطبان اصلی شعر هستند جایگاهی مقدس و جاوید دارند؛ بسیار خوب و محترم است.
اما نباید شخصیت آن امام عظیم‌الشان را در شعر محدود به همین نمادها و کلمه‌ها کرد. به عنوان نمونه یکی از القاب آن بزرگوار "عالم آل محمد(ص)" است و ایشان در زمان حیات مبارک شان جدا از بحث ولایت و رهبری مذهبی، بزرگ ترین دانشمند زمان و مسلط به تمام علوم دوران بوده اند که متاسفانه این بخش از شخصیت شان کم تر در آثار ادبی خلق شده مورد توجه شاعران و نویسندگان قرار گرفته است و یا آداب و آیین مملکت داری ایشان که رهبری مردمی و آشنا به دردهای جامعه بوده اند و یا حتی علاقه حضرت به شعر در مدح اهل بیت و یا مرثیه سرایی بر جد بزرگوارشان حضرت سید الشهدا (ع). این موارد و موضوعاتی از این دست می توانند بیشتر در شعر شاعران جوان به ویژه رباعی و دوبیتی سرایان قرار گرفته تا بتوان عظمت و شخصیت حضرت را کامل تر و جامع تر به مخاطب شعر امروز ارائه نمود.
جشنواره شعر دوبیتی و رباعی رضوی از سری جشنواره‌های فرهنگی و هنری بین المللی امام رضا (ع) است که تا پیش از برگزاری چنین رویدادی خلاء آن در فضای ادبی کشور کاملا محسوس و ملموس بوده است. با نگاهی به ادوار گذشته به خوبی می توان دریافت اکنون این جشنواره جایگاه خود را تثبیت نموده و جدا از آن هرساله موجب خلق آثار فراوانی در قالب دوبیتی و رباعی رضوی از سوی شاعران کشور می گردد؛ حرکتی مبارک را در کل فضای ادبی کشور موجب شده است.
حجم عظیم آثار ارائه شده ، تعداد شاعران و نیز سیر رو به رشد کیفیت آثار طی این چند دوره، گواه این موضوع است که تاثیر چنین جشنواره‌ای در رشد و توسعه فرهنگ رضوی و ارتقاء سطح شعر رضوی انکار ناپذیر است.
اما آنچه از مسئولین محترم برگزاری و اولیاء امور انتظار می رود جدا از بحث برگزاری جشنواره در ایامی خاص، حمایت از شرکت کنندگان و به ویژه برگزیدگان در طول سال از طریق چاپ رباعی و دوبیتی های آن ها در مجموعه هایی مستقل و نیز بهره گیری از ایشان در مراحل تصمیم گیری، اتاق فکر و نیز در امور اجرایی از قبیل داوری و برگزاری کارگاه های تخصصی نقد و بررسی آثار است که این امر بی تردید به بالاتر رفتن کیفیت آثار دوره های بعد خواهد انجامید.
|
|
واحد خبر و اطلاع رسانی بنیاد بین المللی امام رضا(ع)
|
|
۲۸ خرداد ۱۳۹۶ ۱۱:۰۳
|
|